ALB: Celownik

Po długim czasie wracamy do przypadków. Poznaliście już mianownik i biernik, dziś przyszedł czas na celownik.

Przeczytaj o albańskich przypadkach i mianowniku.

Przypomnij sobie informacje o bierniku.

Celownik (Rasa dhanore)

Rasa dhanore odpowiada na pytania: kujt?, cili?, cilës?, cilëve?, cilave? (komu? któremu/jakiemu?, której/jakiej?, którym/jakim?)

Kujt i beson më shumë? – Komu bardziej wierzysz?

Kujt do t’i dërgosh këtë mesazh? – Komu wyślesz tę wiadomość?

Celownik nie łączy się z przyimkami i zawsze występuje z krótką formą zaimka.

Przykłady form rzeczowników w celowniku

Deklinacja I

Należą do niej rzeczowniki rodzaju męskiego, które w formie określonej otrzymują rodzajnik –i lub –ri.

divan, i, e, et – kanapa

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	divan	divani	divane	divanet
Celownik	divani	divanit	divaneve	divaneve

djal/ë, i, djem, djemtë – chłopiec, syn

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	djalë	djali	djem	djemtë
Celownik	djali	djalit	djemve	djemve

lib/ër, ri, ra, rat – książka

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	libër	libri	libra	librat
Celownik	libri	librit	librave	librave

baba, i, baballarë, baballarët – ojciec

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	baba	babai	baballarë	baballarët
Celownik	babai	babait	baballarëve	baballarëve

drag/ua, oi, nj, njtë – smok

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	dragua	dragoi	dragonj	dragonjtë
Celownik	dragoi	dragoit	dragonjve	dragonjve

sy, ri, sy, sytë – oko

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	sy	syri	sy	sytë
Celownik	syri	syrit	syve	syve

Deklinacja II

Należą do niej rzeczowniki rodzaju męskiego, które w formie określonej otrzymują rodzajnik –u.

shok, u, ë, ët – kolega

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	shok	shoku	shokë	shokët
Celownik	shoku	shokut	shokëve	shokëve

dhe, u, ra, rat – ziemia, gleba

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	dhe	dheu	dhera	dherat
Celownik	dheu	dheut	dherave	dherave

Deklinacja III

Należą do niej rzeczowniki rodzaju żeńskiego.

lul/e, ja, e, et – kwiat

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	lule	lulja	lule	lulet
Celownik	luleje	lules	luleve	luleve

vajz/ë, a, a, at – dziewczyna, córka

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	vajzë	vajza	vajza	vajzat
Celownik	vajze	vajzës	vajzave	vajzave

mot/ër, ra, ra, rat – siostra

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	motër	motra	motra	motrat
Celownik	motre	motrës	motrave	motrave

shtëpi, a, -, të – dom

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	shtëpi	shtëpia	shtëpi	shtëpitë
Celownik	shtëpie	shtëpisë	shtëpive	shtëpive

re, reja, -, të – chmura

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	re	reja	re	retë
Celownik	reje	resë	reve	reve

grua, ja, gra, gratë – kobieta, żona

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	grua	gruaja	gra	gratë
Celownik	gruaje	gruas	grave	grave

pallto, ja, -, t – płaszcz, palto

	liczba pojedyncza		liczba mnoga
	f. nieokreśl.	f. określona	f. nieokreśl.	f. określona
Mianownik	pallto	palltoja	pallto	palltot
Celownik	palltoje	palltos	palltove	palltove

  

Formy celownika są trochę trudniejsze niż formy biernika, dlatego że w celowniku odmienia się także forma nieokreślona liczby pojedynczej. Nie powinny jednak sprawiać wielkich problemów. Na podstawie powyższych przykładów i poniższych wskazówek możecie utworzyć formę celownika od każdego rzeczownika.

Rodzaj męski

• dla rzeczowników rodzaju męskiego formę określoną l.poj. w celowniku tworzy się poprzez dodanie -t do formy określonej w mianowniku, np. frigoriferi – frigoriferit (lodówka); avtomjeti – avtomjetit (samochód); qyteti – qytetit (miasto);
• forma nieokreślona l.poj. w celowniku równa jest formie określonej w mianowniku, np. mjeku (mianownik, l.poj. f. określ.) – mjeku (celownik, l.poj., f. nieokreśl.);
• tworząc liczbę mnogą w celowniku, do formy nieokreślonej l.mn. dodaje się końcówkę -ve, np. studentë (studenci) – studentëve.

Rodzaj żeński

• tworząc formę określoną l.poj. w celowniku dla rzeczowników rodzaju żeńskiego, najczęsciej dodajemy -s do formy nieokreślonej l.poj. mianownika, np. mace – maces (kot); gotë – gotës (szklanka, kubek); gojë – gojës (usta);
• wyjątkiem są rzeczowniki zakończone na akcentowane samogłoski, w których formę tę tworzy się poprzez dodanie -së, np. dashuri – dashurisë (miłość); shami – shamisë (chusteczka), rrufe – rrufesë (błyskawica);
• przy rzeczownikach zakończonych na –ër, ë zmienia pozycję, np. letër – letrës (list);
• tworząc liczbę mnogą w celowniku, do formy nieokreślonej l.mn. dodaje się końcówkę -ve, np. studente (studentki) – studenteve;
• formę nieokreśloną l.poj. celownika tworzy się od formy nieokreślonej l.poj. mianownika na kilka sposobów:

* w rzeczownikach zakończonych na -ë, zamienia się ono w -e, np. rrugë – rruge, nënë – nëne, mbrëmë – mbrëme;

* do rzeczowników zakończonych na akcentowane -i dodaje się -e, np. shtëpi – shtëpie, xhami – xhamie, letërsi – letërsie;

* w rzeczownikach zakończonych na -ër -ërr, -ë zamienia się n -e, jednocześnie zmieniając pozycję, np. motër – motre, ëndërr ëndrre;

* do rzeczowników zakończonych na -e lub akcentowaną samogłoskę, dodaje się -je, np. lule – luleje, pallto – palltoja.

Jeśli w tym momencie Twoje przerażenie sięgnęło zenitu i wydaje Ci się, że nie ma szans, że się tego nauczysz, mam dla Ciebie dwie dobre wiadomości. Po pierwsze, jeśli nauczysz się tego, co jest powyżej, przeanalizujesz to, prześledzisz na przykładach, to nic już Cię nie zaskoczy i będziesz w stanie utworzyć celownik od każdego rzeczownika. Po drugie – i najważniejsze – formy dwóch przypadków, które nam pozostały są identyczne. Już lepiej? J

Przykładowe zdania z rzeczownikami w celowniku

I thashë nënës se nuk do të vij. – Powiedziałem mamie, że nie przyjdę.

Kujt i përket këtë libër? – Do kogo należy ta książka? (dosł. komu przynależy)

Shtëpia i përket kësaj vajze. – Dom należy do tej dziewczyny.

Atyre u pëlqejnë udhëtimet. – Im podobają się podróże./Oni lubią podróże.

Jak widzicie i jak pisałam wcześniej, osobliwością celownika jest to, że występuje z krótką formą zaimka. O zaimkach jeszcze napiszę, ale już teraz podam Wam odmianę zaimka osobowego w celowniku wraz z jego krótkimi formami.

	Pełna forma zaimka	Krótka forma zaimka
unë	mua	më
ti	ty	të
ai	atij	i
ajo	asaj	i
ne	neve	na
ju	juve	ju
ata	atyre	u
ato	atyre	u