BG: Czas przeszły niedokonany (imperfectum)

Bohaterem dzisiejszego wpisu jest kolejny czas przeszły – imperfectum.

Przypomnij sobie podział na koniugacje.

Poczytaj o aoryście.

Минало несвършено време – Czas przeszły niedokonany (imperfectum)

Czasowniki wszystkich koniugacji otrzymują w tym czasie takie same końcówki. Druga i trzecia osoba liczby pojedynczej są identyczne.

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os. 2 os. 3 os.	- х - ше - ше	- хме - хте - ха

Przed końcówką mogą natomiast występować trzy samogłoski – е, а, я. W związku z tym czasowniki w imperfectum w 1 os. l.poj. mogą być zakończone na -ех, -ах lub -ях.

I i II koniugacja

·         -ех

Na -ex zakończone są czasowniki, w których akcent nie pada na końcówkę, np. пиша, моля, правя, пея.

пиша – pisać

пишех	пишехме
пишеше	пишехте
пишеше	пишеха

·         -ях

Na -яx zakończone są czasowniki, w których akcent pada na końcówkę, np. чета, мета, доведа. Uwaga! W 2 i 3 os. l.poj.  samogłoską przed końcówką jest nadal -e. 

чета – czytać

четях	четяхме
четеше	четяхте
четеше	четяха

·         -ах

Na -аx zakończone są czasowniki, w których akcent pada na końcówkę, a przed samogłoską znajduje się ж, ч, ш, np. мълча, греша. Uwaga! W 2 i 3 os. l.poj.  samogłoską przed końcówką jest nadal -e. 

мълча – milczeć

мълчах	мълчахме
мълчеше	мълчахте
мълчеше	мълчаха

III koniugacja

·         -ах i -ях

Wszystkie czasowniki z III koniugacji tworzą imperfectum od tematu równego tematowi czasu teraźniejszego. Mogą więc kończyć się na -ах lub -ях.

обичам – kochać

обичах	обичахме
обичаше	обичахте
обичаше	обичаха

стрелям – strzelać

стрелях	стреляхме
стреляше	стреляхте
стреляше	стреляха

Użycie:

Imperfectum jest czasem przeszłym niedokonanym, wyraża więc akcję rozwijającą się w przeszłości. Używany jest głównie w trzech sytuacjach:

• w opisach, np.

Той стоеше на морския бряг, слушаше плясъка на вълните и гледаше бялата лунна пътека. – Stał nad brzegiem morza, słuchał plusku fal i patrzył na białą księżycową ścieżkę.

• do oznaczania powtarzających się czynności, np.

Всеки ден валеше дъжд. – Codziennie padał deszcz.

Майката ставаше винаги рано. – Mama zawsze wstawała wcześnie.

Той често пътуваше до Гданск. – Często jeździł do Gdańska.

• do wyrażenia czynności równoczesnej z inną czynnością przeszłą, np.

Когато той дойде, аз четях книгата. – Gdy on przyszedł, czytałam książkę.

Говорех по телефона, когато видях, че автобусът тръгва. – Rozmawiałam przez telefon, kiedy zobaczyłam, że autobus rusza.