W
języku bułgarskim istnieją trzy koniugacje, które rozróżniane są na podstawie
głoski, która występuje w temacie czasownika. Temat – równy formie 3 os. l.poj.
– może kończyć się na –е (I
koniugacja), –и (II
koniugacja), –а lub –я (III koniugacja).
I Koniugacja (-е спрежение)
W
I koniugacji głoską tematyczną jest –e,
natomiast w 1 os. l.poj. czasowniki są zakończone na -а lub -я.
чета –
czytać
1.
аз
|
чета
|
1.
ние
|
четем
|
2.
ти
|
четеш
|
2.
вие
|
четете
|
3.
той, тя, то
|
чете
|
3.
те
|
четат
|
пия – pić
1.
аз
|
пия
|
1.
ние
|
пием
|
2.
ти
|
пиеш
|
2.
вие
|
пиете
|
3.
той, тя, то
|
пие
|
3.
те
|
пият
|
W poście dotyczącym bułgarskiej wymowy pisałam o tym, że w akcentowanych
końcówkach czasowników z I koniugacji, w 1. os. l. poj. i 3. os. l. mn. czasu
teraźniejszego litera а oznacza dźwięk
ъ, np. чета, четат (czyt. czetə,
czetət, a nie czeta, czetat). Brzmi przerażająco, ale wystarczy się osłuchać, aby dostrzec różnice i wymawiać poprawnie.
II Koniugacja (-и спрежение)
W
II koniugacji głoską tematyczną jest –и, a w 1
os. l.poj. czasowniki są zakończone na –а lub –я (dokładnie tak jak w koniugacji I). Przy czym końcówka –а występuje jedynie po ж, ч, ш.
ходя –
chodzić
1.
аз
|
ходя
|
1.
ние
|
ходим
|
2.
ти
|
ходиш
|
2.
вие
|
ходите
|
3.
той, тя, то
|
ходи
|
3.
те
|
ходят
|
пържа –
smażyć
1.
аз
|
пържа
|
1.
ние
|
пържим
|
2.
ти
|
пържиш
|
2.
вие
|
пържите
|
3.
той, тя, то
|
пържи
|
3.
те
|
пържат
|
W
akcentowanych końcówkach czasowników z II koniugacji, w 1. os. l. poj. i 3. os.
l. mn. czasu teraźniejszego litera я
po samogłosce oznacza йъ, natomiast
po spółgłosce oznacza miękkość spółgłoski przed samogłoską ъ, np. стоя, стоят
(stoję, stoją, czyt. stojə, stojət, a nie stoja, stojat), редя, редят (porządkuję,
porządkują, czyt. red’ə, red’ət, a nie red’a, red’at).
III Koniugacja (-а спрежение)
W
III koniugacji głoską tematyczną jest –а lub –я, natomiast w 1 os. l.poj. czasowniki są
zakończone na –м.
танцувам –
tańczyć
1.
аз
|
танцувам
|
1.
ние
|
танцуваме
|
2.
ти
|
танцуваш
|
2.
вие
|
танцувате
|
3.
той, тя, то
|
танцува
|
3.
те
|
танцуват
|
стрелям –
strzelać
1.
аз
|
стрелям
|
1.
ние
|
стреляме
|
2.
ти
|
стреляш
|
2.
вие
|
стреляте
|
3.
той, тя, то
|
стреля
|
3.
те
|
стрелят
|
Uwagi:
1.
W języku bułgarskim nie ma bezokolicznika. Zamiast tego podaje się formę 1 os.
l.poj. Jednak tylko w przypadku czasowników zakończonych na –м mamy pewność, że odmieniają się
według III koniugacji, dlatego przy zapisie czasowników z I i II koniugacji,
które w obu przypadkach mogą się kończyć na –а lub –я,
podaje się także głoskę tematyczną i końcówkę formy 2 os. l.poj., co wskazuje
nam na to, według jakiej koniugacji odmienia się czasownik, np.
правя, -иш – и, czyli koniugacja II
къпя, -еш – е, czyli koniugacja I.
2.
Czasowniki są przeczone po prostu za pomocą не, np. не виждам (nie
widzę). Jedynie czasownik имам (mieć) ma specjalną formę przeczącą, o czym
zapomniałam napisać w poście o jego odmianie ;)
нямам – nie mieć
1.
аз
|
нямам
|
1.
ние
|
нямаме
|
2.
ти
|
нямаш
|
2.
вие
|
нямате
|
3.
той, тя, то
|
няма
|
3.
те
|
нямат
|
3.
Istnieją dwa czasowniki, które mają w 1 os. l.poj. końcówkę –м, a mimo to należą do I koniugacji.
ям – jeść
1.
аз
|
ям
|
1.
ние
|
ядем
|
2.
ти
|
ядеш
|
2.
вие
|
ядете
|
3.
той, тя, то
|
яде
|
3.
те
|
ядат
|
дам – dać
1.
аз
|
дам
|
1.
ние
|
дадем
|
2.
ти
|
дадеш
|
2.
вие
|
дадете
|
3.
той, тя, то
|
даде
|
3.
те
|
дадат
|
4. Jeśli czasowniki z I
koniugacji mają w 1 os. l.poj. przed końcówką –a spółgłoski г i к, to w formach, które zawierają samogłoskę
tematyczną –e, spółgłoski te zmieniają się odpowiednio na ж i ч.
мога – móc
1.
аз
|
мога
|
1.
ние
|
можем
|
2.
ти
|
можеш
|
2.
вие
|
можете
|
3.
той, тя, то
|
може
|
3.
те
|
могат
|
пека – piec
1.
аз
|
пека
|
1.
ние
|
печем
|
2.
ти
|
печеш
|
2.
вие
|
печете
|
3.
той, тя, то
|
пече
|
3.
те
|
пекат
|
