ALB: Liczba mnoga rzeczownika

Niestety nie mogę napisać, że wystarczy dodać –s czy –n do rzeczownika, aby stworzyć liczbę mnogą w języku albańskim. W jej tworzeniu nie ma całkowitej regularności, dlatego – podobnie jak w przypadku liczby pojedynczej – każdą informację o rzeczowniku należy traktować jako informację słownikową. Pamiętajmy więc o zapisywaniu wszystkich form rzeczownika, których po prostu musimy się nauczyć. Można jednak podać kilka schematów i prawidłowości, dotyczących tworzenia liczby mnogiej rzeczowników w języku albańskim. Jeśli jednak nudzi Cię gramatyka, pomiń te informacje, a sam z pewnością zauważysz z czasem niektóre regularności. Wykorzystaj ten tekst, jako źródło nowego słownictwa. Radzę jednak zapoznać się z punktem Pamiętaj!

Najpierw krótka uwaga:

Problem stworzenia liczby mnogiej dotyczy właściwie jej nieokreślonej formy, w formie określonej dodawane jest po prostu –t, –it lub –të  do formy nieokreślonej. Dla jasności jednak, we wszystkich przykładach będę zapisywała wszystkie formy, np.

lule, lulja, lule, lulet – odpowiednio: l.poj. forma nieokreślona, l.poj. forma określona, l.mn. forma nieokreślona, l.mn. forma określona.

A teraz informacje:

1. Rodzaj męski (Gjinia mashkullore)

- duża część rzeczowników rodzaju męskiego otrzymuje w liczbie mnogiej końcówkę –a, np. burrë, burri, burra, burrat (mężczyzna); poza tym otrzymują ją zawsze rzeczowniki, które w liczbie pojedynczej kończą się na –ë + sonant (sonanty – spógłoski półotwarte, w języku albańskim to r, rr, m, n, nj, j, l, ll), np. libër, libri, libra, librat (książka);

- końcówkę –ë otrzymują często rzeczowniki oznaczające osoby rodzaju męskiego, np. polak, polaku, polakë, polakët (polak); sportist, sportisti, sportistë, sportistët (sportowiec);

- rzeczowniki odczasownikowe, które mają końcówkę –im, zawsze tworzą liczbę mnogą poprzez dodanie końcówki –e, np. afrim, afrimi, afrime, afrimet (zbliżenie); largim, largimi, largime, largimet (oddalenie);

- tylko w rodzaju męskim występują alternacje spółgłoskowe w liczbie mnogiej (wymiany spółgłosek); może dochodzić do następujących zmian:

* k – q, np. peshk, peshku, peshq, peshqit (ryba);

*g – gj, np. burg, burgu, burgje, burgjet (więzienie);

* ll – j, np. tingull, tingulli, tinguj, tingujt (dźwięk);

* l – j, np. stmul, stimuli, stimuj, stimujt (bodziec);

* r – j, np. lepur, lepuri, lepuj, lepujt (zając);

jednocześnie może także dochodzić do alternacji samogłoskowych, np. plak, plaku, pleq, pleqtë (starzec);

- istnieją rzeczowniki, które mają taką samą formę nieokreśloną liczby mnogiej i pojedynczej, np.

* mësues, mësuesi, mësues, mësuesit (nauczyciel);

* muaj, muaji, muaj, muajt (miesiąc);

* sy, syri, sy, sytë (oko);

- warto zapisać najczęściej używane wyrazy rodzaju męskiego o nietypowej formie liczby mnogiej:

* djalë, djali, djem, djemtë (chłopak);

* njeri, njeriu, njerëz, njerëzit (człowiek);

* vëlla, vëllai, vëllezër, vëllezërit (brat);

* baba, babai, baballar, baballarët (ojciec);

* kalë, kali, kuaj, kuajt (koń).

2. Rodzaj żeński (Gjinia femërore)

- rzeczowniki, które w liczbie pojedynczej kończą się na –ë + sonant, zawsze tworzą liczbę mnogą za pomocą końcówki –a, np. motër, motra, motra, motrat (siostra); vepër, vepra, vepra, veprat (dzieło);

- duża część rzeczowników rodzaju żeńskiego ma taką samą formę nieokreśloną liczby mnogiej i pojedynczej, są to:

* część rzeczowników zakończonych na niekacentowane –ë, np. javë, java, javë, javët (tydzień); ditë, dita, ditë, ditët (dzień);

* wszystkie rzeczowniki zakończone na niekacenotwane –e, np. mësuese, mësuesja, mësuese, mësueset (nauczycielka); lule, lulja, lule, lulet (kwiat);

 

* wszystkie rzeczowniki zakończone na akcentowane –i, np. shami, shamia, shami, shamitë (chusteczka); qershi, qershia, qershi, qershitë (wiśnia);

- warto zapisać najczęściej używane wyrazy rodzaju żeńskiego o nietypowej formie liczby mnogiej:

* grua, gruaja, gra, gratë (kobieta);

* dorë, dora, duar, duart (ręka);

* natë, nata, net, netët (noc);

* derë, dera, dyer, dyert (drzwi).

Pamiętaj!

Rzeczowniki rodzaju męskiego, które w liczbie mnogiej otrzymują końcówkę –e i –ra w liczbie mnogiej zachowują się, jak rzeczowniki rodzaju żeńskiego! 

* agim i bukur (piękny wschód, r.m.), ale! agime e bukura (r.ż.)

vend i parë (pierwsze miejsce, r.m.), ale! vende e para (r.ż.)

* zë i bukur (piękny głos, r.m.), ale! zëra e bukura (r.ż.)

fshat i vogël (mała wieś, r.m.), ale! fshatra e vogla (r.ż.)

Ważne! W przypadku końcówki –ra nie należy mylić jej z końcówką –a u rzeczowników, które mają –r w temacie (czyli –r występuje już w formie nieokreślonej liczby pojedynczej). W takich wypadkach rzeczownik rodzaju męskiego w liczbie mnogiej dalej zachowuje się jak rzeczownik rodzaju męskiego, np.

libër i vogël (mała książka, r.m.) – libra e vogël (r.m.)