czwartek, 7 listopada 2013

BG: Czas przeszły niedokonany (imperfectum)

Bohaterem dzisiejszego wpisu jest kolejny czas przeszły – imperfectum.



Минало несвършено време – Czas przeszły niedokonany (imperfectum)

Czasowniki wszystkich koniugacji otrzymują w tym czasie takie same końcówki. Druga i trzecia osoba liczby pojedynczej są identyczne.

liczba pojedyncza
liczba mnoga
1 os.
2 os.
3 os.
- х
- ше
- ше
- хме
- хте
- ха

Przed końcówką mogą natomiast występować trzy samogłoski – е, а, я. W związku z tym czasowniki w imperfectum w 1 os. l.poj. mogą być zakończone na -ех, -ах lub -ях.

I i II koniugacja
·         -ех
Na -ex zakończone są czasowniki, w których akcent nie pada na końcówkę, np. пиша, моля, правя, пея.
пиша – pisać
пишех
пишехме
пишеше
пишехте
пишеше
пишеха

·         -ях
Na -яx zakończone są czasowniki, w których akcent pada na końcówkę, np. чета, мета, доведа. Uwaga! W 2 i 3 os. l.poj.  samogłoską przed końcówką jest nadal -e. 
чета – czytać
четях
четяхме
четеше
четяхте
четеше
четяха


·         -ах
Nax zakończone są czasowniki, w których akcent pada na końcówkę, a przed samogłoską znajduje się ж, ч, ш, np. мълча, греша. Uwaga! W 2 i 3 os. l.pojsamogłoską przed końcówką jest nadal -e
мълча – milczeć
мълчах
мълчахме
мълчеше
мълчахте
мълчеше
мълчаха

III koniugacja
·         -ах i -ях
Wszystkie czasowniki z III koniugacji tworzą imperfectum od tematu równego tematowi czasu teraźniejszego. Mogą więc kończyć się na -ах lub -ях.

обичам – kochać
обичах
обичахме
обичаше
обичахте
обичаше
обичаха

стрелям – strzelać
стрелях
стреляхме
стреляше
стреляхте
стреляше
стреляха

Użycie:
Imperfectum jest czasem przeszłym niedokonanym, wyraża więc akcję rozwijającą się w przeszłości. Używany jest głównie w trzech sytuacjach:
  • w opisach, np.
Той стоеше на морския бряг, слушаше плясъка на вълните и гледаше бялата лунна пътека. – Stał nad brzegiem morza, słuchał plusku fal i patrzył na białą księżycową ścieżkę.
  • do oznaczania powtarzających się czynności, np.
Всеки ден валеше дъжд. – Codziennie padał deszcz.
Майката ставаше винаги рано. – Mama zawsze wstawała wcześnie.
Той често пътуваше до Гданск. – Często jeździł do Gdańska.
  • do wyrażenia czynności równoczesnej z inną czynnością przeszłą, np.
Когато той дойде, аз четях книгата. – Gdy on przyszedł, czytałam książkę.
Говорех по телефона, когато видях, че автобусът тръгва. – Rozmawiałam przez telefon, kiedy zobaczyłam, że autobus rusza.

3 komentarze:

  1. Czy mogłabyś napisać notkę o czasownikach dojda, otida i innych, "chodzących"? Kiedy użyć pierwszego a kiedy drugiego? Wciąż sprawia mi to trudność, byłabym wdzięczna za rozjaśnienie sprawy. :)

    OdpowiedzUsuń